Ge-zond-heids-vaar-dig-he-den

Er is een woord dat ik graag wil introduceren: gezondheidsvaardigheden. Het Engelse woord ‘health literacy’ rolt wat lekkerder over de tong, maar in welke taal het woord ook in je vocabulaire zit, het is belangrijk dat de betekenis van dit woord betekenis krijgt in jouw leven. 

Liever luisteren? Dat kan ook!

Gezondheid is een vaardigheid

Werken aan je gezondheid wordt doorgaans geassocieerd met gezonder eten, regelmatig bewegen, meer ontspanning en een goede nachtrust. Dat zijn inderdaad een aantal belangrijke pijlers van een gezonde leefstijl, die je zeker terug zult zien komen op dit platform. Echter ligt het fundament van gezondheid ergens anders, namelijk in de vaardigheden die je hebt om aan je gezondheid te kunnen werken. 

Om regie over je gezondheid te kunnen nemen heb je zogenaamde ‘gezondheidsvaardigheden’ nodig. Naast algemene vaardigheden zoals lezen, schrijven en rekenen, gaat het ook om sociale, communicatieve en digitale vaardigheden. Je moet weten waar je goede informatie over gezondheid kunt vinden, zoals boeken, websites, folders en experts. Je moet kunnen beoordelen welke bronnen betrouwbaar zijn, en welke je beter met een korreltje zout kunt nemen. Vervolgens moet je de informatie op de juiste manier kunnen interpreteren, begrijpen en in beschouwing nemen. De werking van het lichaam, gezondheid en ziekte omvatten complexe processen. Goed begrip kan dan een uitdaging zijn, en vaak worden onderwerpen daarom in Jip-en-Janneke taal uitgelegd. Dit kan heel effectief zijn, maar soms is een oversimplificatie ook een (gevaarlijke) valkuil. Jouw begrip van bepaalde informatie en jouw oordeel daarover kun je gebruiken bij het nemen van beslissingen omtrent je gezondheid. Daarbij spelen ook factoren als zelfvertrouwen en motivatie een rol. Denk aan het durven stellen van vragen aan een expert of aangeven bij de arts dat je iets niet begrijpt. En de wilskracht en discipline om je te houden aan gezondheidsgerelateerde keuzes die je hebt gemaakt, of juist om te veranderen. De term ‘gezondheidsvaardigheden’ omvat dus verschillende cognitieve en sociale vaardigheden die je ondersteunen in het behouden en verbeteren van je gezondheid [1].

Belangrijke determinant van gezondheid

De mate van beheersing van gezondheidsvaardigheden blijkt wereldwijd een van de belangrijkste determinanten (beïnvloedende factoren) van gezondheid. Lagere gezondheidsvaardigheden hangen samen met een minder goede gezondheid en een grotere kans op overlijden. Uit onderzoek blijkt dat de helft van de Nederlanders moeite heeft met regie voeren over gezondheid, ziekte en zorg. Deze mensen geven aan niet goed te weten hoe ze gezondheidsproblemen kunnen voorkomen en hoe ze er mee om kunnen gaan [2]. Onderzoek van het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg (Nivel) vermeldt dat 29% van de Nederlandse bevolking onvoldoende of beperkte gezondheidsvaardigheden heeft. Dat betekent dat zo’n 3 op de 10 mensen in Nederland moeite hebben met het begrijpen van informatie over gezondheid en minder goed beslissingen kunnen nemen omtrent hun gezondheid en welzijn. Het Nivel rapporteert dat deze mensen minder goed in staat zijn om thuis om te gaan met gezondheid en ziekte, meer gebruik maken van de gezondheidszorg, en over het algemeen een slechtere gezondheid hebben [3]. Hoe beter jij kennis over gezondheid tot je kunt nemen en op basis daarvan beslissingen kunt maken, hoe meer regie je zult hebben over je eigen gezondheid. Ook als je een ziekte hebt, kunnen gezondheidsvaardigheden je helpen om de ernst van de ziekte te beperken.

Gezondheidsvaardigheden zijn te leren!

Aan gezondheid liggen dus gezondheidsvaardigheden ten grondslag. En de ontwikkeling van gezondheidsvaardigheden is weer afhankelijk van verschillende individuele en systemische factoren. De mate waarin jij al in meer of mindere mate bekwaam bent in deze vaardigheden hangt onder andere af van je sociaal-economische achtergrond, je opleidingsniveau, reeds opgedane kennis en vaardigheden, cultuur, hoe je jouw gezondheid ervaart, je sociale context, je zelfvertrouwen, en je ervaringen binnen het zorgsysteem. 

Gezondheidsvaardigheden zijn niet iets waarmee je je kunt meten aan anderen, of waarvoor je een cijfer of schouderklopje kunt krijgen. Nee, het zijn essentiële vaardigheden waarmee je jouw eigen gezondheid (en mogelijk ook die van anderen) kunt behouden en verbeteren. En elk beetje wat je leert levert je een potentiële gezondheidswinst op. Gezondheidsvaardigheden zijn dus – tot op zekere hoogte – gewoon te leren. En via Gezond Kompas wil ik je daar graag bij ondersteunen.

Eén van die vaardigheden is communiceren met je lichaam. Signalen voelen, herkennen, en begrijpen. Om jezelf vervolgens precies datgene te kunnen geven wat je nodig hebt om gezond te blijven. Met de online training Body Talk leer jij stap voor stap deze vaardigheden aan. Daarmee krijg je de sleutel in handen voor effectieve persoonlijke zelfzorg. Weer regie over je gezondheid! Het zijn vaardigheden, dus hoe eerder je begint met trainen, hoe eerder je de vruchten ervan plukt. Start vandaag dus nog met Body Talk!

Bronnen:
[1] Alliantie Gezondheidsvaardigheden. 
[2] J. Rademakers. Kennissynthese Gezondheidsvaardigheden: Niet voor iedereen vanzelfsprekend. Utrecht: Nivel, 2014. 
[3] M. Heijmans, A. Brabers, J. Rademakers. Hoe gezondheidsvaardig is Nederland? Factsheet Gezondheidsvaardigheden – Cijfers 2019. Utrecht: Nivel, 2019.